Belgisch-Braziliaanse maatschappij van kolonisatie

Koning Leopold I keurde per koninklijk besluit van 19 Januari 1844 de statuten goed van de naamloze vennootschap Belgisch-Braziliaanse Kolonisatie Maatschappij (Société belge-brésilienne de colonisation) met zetel in Antwerpen. Het maatschappelijk doel is mijnbouw, landbouw, handel en nijverheid in de Braziliaanse provincie Santa Catharina.  

De statuten, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 23 januari 1844, werden in boekvorm uitgegeven en zijn digitaal beschikbaar bij de Koninklijke Bibliotheek van België.

De Nederlandse Staatscourant van 26-01-1844 geeft meer details. Charles Van Lede, gewezen hoofdofficier der genie in België, kreeg in opdracht van de maatschappij in oprichting in 1842, onder voorwaarden, een uitgestrekt grondgebied in concessie van de Braziliaanse overheid. Het betreft een vierkantig stuk land, waarvan iedere zijde twintig mijlen lang is [circa 80 km]. De maatschappij ontvangt dit grondgebied met het gebruik der havens, bossen, rivieren, enz. in vrije eigendom. In het geval het gebied rijk zou zijn aan diamant- of steenkolen mogen deze niet ontgonnen worden, tenzij de maatschappij hiervoor speciale toestemming zou verkrijgen. Onder de verplichtingen der maatschappij behoort het jaarlijks overbrengen van honderd huisgezinnen van "volkplanters". "De arbeid in de te stichten kolonie zal uitsluitend door vrije mensen moeten worden verricht, en de slaaf, die in dienst der kolonie wordt opgenomen, zal reeds daardoor vrij zijn". Het fonds der maatschappij zal uit zes miljoen franken, vertegenwoordigd door aandelen van 1.000 frank elk, bestaan. Duizend van die aandelen ontvangt Van Lede, ter vergoeding van het afgestane grondgebied. Het bedrag van de overige 5.000 aandelen zal binnen twee maanden na de inschrijving moeten worden gestort. Elk aandeel geeft recht op het bezit van 25 bunders [= hectare] land op het grondgebied der maatschappij, welk land dan ten behoeve of door de aandeelhouders zal worden bebouwd.

In een persnota die de Algemene Raad verspreidde en o.a. verscheen op 18 en 21 maart 1844 in de Jornal de Bruxelles, wordt verduidelijkt dat de Belgisch-Braziliaanse Kolonisatie Maatschappij opgericht werd onder het beschermheerschap van H.M. de Koning der Belgen en de hoge bescherming van H.M. de Keizer van Brazilië. De openbare inschrijving zal worden geopend op 28 maart op het hoofdkantoor van de Vennootschap, bij de heren Bisschop-Basteyns en N.J. De Cock, Canal des Teinturiers [Verversrui], nr. 2171, te Antwerpen, voor de uitgifte van hoger vernoemde 5.000 aandelen van duizend frank, elk deelbaar in vijf coupons van tweehonderd frank. De nota expliceert ook dat de eigendomstitels van de vijfentwintig hectare bouwland die aan elke actie verbonden zijn, dwz 5 hectare per coupon, zullen worden uitgereik na de installatie op de plaats van de kolonisatie.

Tot slot vermeldt de nota dat een kopie van de statuten en van het concessiecharter zal worden bezorgd aan de belangrijkste bankiers, notarissen en effectenmakelaars in België. Deze documenten zijn ook verkrijgbaar op het hoofdkantoor van de Vennootschap, te Antwerpen; te Brussel, bij de heer Eliat, centrale notaris van de Vennootschap; in Gent, bij de Bank van Vlaanderen; in Brugge, bij de Société de Commerce; in Luik, bij de heer François Terwangne; in Amsterdam, bij D'Arripe en C °; in Parijs, bij Auguste Dassier; alsook bij de directeuren-generaal van Emigratie in Duitsland, Zwitserland en de Elzas; resp. in Mainz, bij D. Strecker; in Bingen, bij M.A.-J. Klein en in Kreusnach, bij M. Jos. Stock. Wat er op duidde dat men een internationaal gezelschap van investeerders wou aantrekken. 

De zes stichtende leden waren:

1. Charles Van Lede, voormalig hoofdofficier der genie, ingenieur en ex-directeur van waterbouwkundige werken in Chili, eigenaar, woonachtig in Brussel
2. Théodore de Cock, voorzitter van de Antwerpse Kamer van Koophandel, handelaar-eigenaar, gedomicilieerd te Antwerpen
3. Melchior Kramp, Consul-Generaal voor de Romeinse Staten, koopman, gedomicilieerd te Antwerpen
4. François Bisschops, Vice-Consul van de Verenigde Staten van Noord-Amerika, handelaar-eigenaar, gedomicilieerd te Antwerpen
5. Joseph-Ferdinand Toussaint, doctor in de rechten en hoofdgriffier van de rechtbank van eerste aanleg van het arrondissement Brussel, gedomicilieerd te Brussel
6. Jules Vautier, advocaat bij het Hof van Beroep te Brussel, gedomicilieerd te Brussel

Informatie ontbreekt over hoeveel aandelen de vennootschap aan de man bracht en wie deze aanschafte. Maar ook hoe lang deze bestond en wanneer ze ontbonden werd. Feit is dat ze nooit het door de Braziliaanse Keizer beloofde grondgebied in ontvangst nam. Daarom kocht Charles Van Lede, in 1844 en in persoonlijke naam, gronden in Ilhota, Santa Catarina, waar datzelfde jaar de eerste Belgische emigranten gehuisvest werden. 

Volgens de lezersbrief van Maria Vilain, gepuliceerd op 19.10.1904 in de ‘Correio Do Povo. Folha da tarde. Florianópolis', n° 227, bezat haar vader Jean Baptiste Vilain, drie aandelen. En werd de maatschappij ontbonden voor de deadline van 10 jaar. 

De Société belge-brésilienne de colonisation (SBBC) mag niet verward worden met de Compagnie belge de Colonisation, noch met de Société Belge-Brésilienne.

Voor de publicatie van de statuten was de maatschappij reeds actief. Op 8 januari 1843 werd te Brugge de eerste vergadering gehouden van de leden van de Société belge brésilienne de colonisation meldt de krant Journal de Bruxelles. De voorlopige aandeelhouders Charles Van Lede, voorzitter; F. Perlau, vice-voorzitter; J.P. Fontaine; L. De Foere; Dokteren Ruyse en Meersman; Ch. De Busscher; Majoor Dirkx; Louis August Van Lede (broer van Charles), en Jules de Laveleye (neef van Charles) waren aanwezig op 16 mei 1843 vermeldt de bijlage bij de officiële statuten. Merk op dat enkel Charles Van Lede vermeldt staat als stichtend lid. 

Onderzoek: Marc Storms