Werkplaats Jacobs & Tomberg (Pelotas)

De werkplaats Jacobs & Tomberg werd opgericht in Pelotas (RS) in de jaren 1920 door Belgische immigranten die metalen structuren produceerden voor de woningbouw. Jean Henri Tomberg, electricien en monteur, werd op 16 april 1883 in Elsene geboren, en zijn vrouw Marie Jacobs in Ukkel op 2 december 1881. Het echtpaar stond ingeschreven in het bevolkingsregister van Sint-Pieters-Woluwe op 3 mei 1919 en we vinden hun namen terug in dezelfde stad vanaf de jaren 1950.

Hun migratie naar Brazilië was wellicht het gevolg van de gruwelen van de Eerste Wereldoorlog (1914 - 1918). Jean Henri installeerde en onderhield metalen structuren en dakbedekkingen voor de stelplaatsen van treinen en trams in het Brusselse.

Samen met hun zoon Gabriel Tomberg arriveerden ze in São Paulo met als idee werk te vinden in de bosbouw van deze staat. Omdat ze slachtoffer werden van een malarie-epidemie wijzigden ze deze plannen en vertrokken naar het zuiden van Brazilië. Ze vernamen immers dat er professionals gezocht werden voor de installatie van metalen constructies voor de huisvesting van militairen in de kazerne van Pelotas, gelegen in de wijk Fragata. In deze stad richten ze het bedrijf Jacobs & Tomberg op dat later van naam wijzigde in Tomberg & Zoon.

Hun werkplaats was gevestigd in de Avenida Saldanha Marinho 14 en 16, en op het nummer 12 en 18 woonde de familie Tomberg. De lokatie was laag gelegen en gevoelig voor overstromingen. Hier maakten ze diverse componenten voor de residentiële en commerciële woningbouw, zoals metalenstructuren, hekwerken, poorten, pilaren, metalengordijnen en vlaggemasten. 

Maar de activiteit was niet beperkt tot de woningbouw. Het atelier Tomberg was ook de uitvinder van een pers voor balen wol. Deze werd gecommercialiseerd in Zuid-Brazilië en zelfs geëxporteerd naar Uruguay. Volgens Adriane Alves Carpena, dochter van Gabriel Tomberg en kleindochter van Jean Henri Tomberg en Maria Jacobs, runden haar grootouders een familiaal bedrijf dat ongeveer 30 medewerkers telde. De grondstoffen van de smederij kwamen eerst van de Siderúrgica Belgo Mineira en later van de Siderúrgica Nacional. Gabriel Tomberg had geregeld klachten over de kwaliteit van laatst genoemd staalbedrijf. Volgens hem werd het metaal verkregen door het mengen van ruwijzer met schroot.

Tot vandaag kan men in de stad Pelotas metalen structuren vinden gemaakt door de werkplaats Tomberg. Onderzoekster Ana Paula de Andrea Dametto inventariseerde het gebruik van metaal in de woningbouw van de binnenstad van Pelatos in de periode 1870 - 1931 en van het bedrijf Jacobs & Tomberg vond ze verschillende voorwerpen terug. Adriane deed onderzoek naar de woningen van de jaren 1950 en 1970, en vond hier verschillende compontent gemaakt door Tomberg & Zoon.

Het bedrijf Tomberg was goed bekend in de stad Pelatos en voerde regelmatig herstellingen uit bij lokale winkels wanneer deze problemen hadden met de metalenrolluikens waarmee deze afgesloten werden. Hun voornaamste concurrent was het atelier van Ernesto Giorgi, ook gespecialiseerd in smeedwerk. Er bestaat zelfs een gebouw in Pelotas op de hoek van de straten Andrade Neves en Marechal Floriano, waar beide bedrijven, zij aan zij, metalen rolgordijnen installeerden, zoals de naamplaatjes vermelden. 

Bronnen:

• OS METAIS NO PATRIMÔNIO ARQUITETÔNICO URBANO DE PELOTAS, RS – 1870 a 1931 / Ana Paula de Andrea Dametto. - Pelotas, 2009. Dissertação apresentada ao Mestrado em Memória Social e Patrimônio Cultural da Universidade Federal de Pelotas
• Archief van het Belgisch Consulaat in São Paulo

Tekst en onderzoek: Marc Storms